انواع کم‌خونی: دلایل، علائم و درمان
مقدمه
کم‌خونی (آنمی) یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی در جهان است که در آن تعداد گلبول‌های قرمز سالم یا سطح هموگلوبین کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌های بدن کاهش می‌یابد. این وضعیت می‌تواند موقتی یا مزمن، خفیف یا شدید باشد و بسته به نوع آن، علل و درمان‌های مختلفی دارد. در این مقاله، به بررسی کامل انواع مختلف کم‌خونی، دلایل بروز، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن‌ها می‌پردازیم.
نقش گلبول‌های قرمز و هموگلوبین
گلبول‌های قرمز حاوی پروتئینی به نام هموگلوبین هستند که وظیفه‌ی انتقال اکسیژن از ریه‌ها به سایر نقاط بدن را بر عهده دارد. کاهش در تعداد گلبول‌های قرمز یا کاهش سطح هموگلوبین باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها و بروز علائم کم‌خونی می‌شود.
علائم عمومی کم‌خونی
خستگی و ضعف مفرط
رنگ‌پریدگی پوست و مخاط
تنگی نفس
سرگیجه و سردرد
ضربان قلب تند یا نامنظم
سردی دست و پا
اختلال تمرکز
شکنندگی ناخن‌ها یا ریزش مو
انواع اصلی کم‌خونی
- کم‌خونی ناشی از فقر آهن (Iron Deficiency Anemia)
شایع‌ترین نوع کم‌خونی در جهان
علت: کمبود آهن در رژیم غذایی، خون‌ریزی مزمن (قاعدگی شدید، خون‌ریزی گوارشی)، بارداری، سوءجذب
تشخیص: سطح پایین فریتین و هموگلوبین
درمان: مکمل آهن، تغییر رژیم غذایی، درمان علت زمینه‌ای خون‌ریزی
- کم‌خونی مگالوبلاستیک (Megaloblastic Anemia)
نوعی کم‌خونی که در آن گلبول‌های قرمز بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند.
علت: کمبود ویتامین B12 یا فولات
علائم خاص: گزگز دست و پا، اختلال حافظه، التهاب زبان
تشخیص: افزایش MCV (اندازه گلبول قرمز)
درمان: تزریق یا قرص ویتامین B12 و مکمل اسیدفولیک
- کم‌خونی آپلاستیک (Aplastic Anemia)
کاهش شدید تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان
علت: بیماری‌های خودایمنی، پرتودرمانی، داروهای خاص، عفونت‌های ویروسی
علائم: خستگی، عفونت‌های مکرر، خون‌ریزی آسان
درمان: پیوند مغز استخوان، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- کم‌خونی همولیتیک (Hemolytic Anemia)
گلبول‌های قرمز به‌طور زودرس و غیرطبیعی تخریب می‌شوند.
علت: اختلالات ژنتیکی، بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها، داروها
علائم: زردی پوست و چشم، بزرگ شدن طحال، تیره شدن ادرار
درمان: بسته به علت، شامل استروئید، تعویض خون، داروهای ایمنی‌درمانی یا برداشتن طحال
- کم‌خونی داسی شکل (Sickle Cell Anemia)
نوعی اختلال ژنتیکی که گلبول‌های قرمز شکل غیرطبیعی (داسی) پیدا می‌کنند.
علت: جهش ژنی در هموگلوبین
علائم: درد شدید دوره‌ای، آسیب به ارگان‌ها، خطر بالای عفونت
درمان: داروی هیدروکسی‌اوره، تزریق خون، پیوند مغز استخوان در موارد شدید
- کم‌خونی تالاسمی (Thalassemia)
نوعی بیماری ژنتیکی که در آن تولید هموگلوبین مختل می‌شود.
انواع: بتا تالاسمی، آلفا تالاسمی
علائم: کم‌خونی مزمن، استخوان‌های شکننده، بزرگی کبد و طحال
درمان: تزریق خون منظم، آهن‌زدایی، پیوند مغز استخوان در موارد شدید
- کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن (Anemia of Chronic Disease)
علت: بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه، سرطان، بیماری‌های التهابی
مکانیسم: کاهش تولید اریتروپویتین یا اختلال در متابولیسم آهن
درمان: درمان بیماری زمینه‌ای، تزریق اریتروپویتین، مکمل آهن در موارد خاص
تشخیص کم‌خونی
CBC (شمارش کامل خون): بررسی سطح هموگلوبین، تعداد گلبول‌های قرمز، MCV
آزمایش آهن و فریتین
بررسی ویتامین B12 و فولات
آزمایش عملکرد کلیه و تیروئید
آزمایش مغز استخوان (در موارد مشکوک)
راه‌های پیشگیری
تغذیه متعادل با منابع غنی از آهن (گوشت قرمز، عدس، سبزیجات برگ‌سبز)
مصرف ویتامین C برای افزایش جذب آهن
غربالگری‌های دوره‌ای برای زنان باردار و کودکان
خودداری از مصرف خودسرانه داروهای ضدالتهاب و ضدانعقاد
کنترل و درمان بیماری‌های مزمن زمینه‌ای
نتیجه‌گیری
کم‌خونی یک وضعیت شایع اما قابل مدیریت است. شناخت انواع مختلف آن و بررسی دقیق علائم و علل، به تشخیص صحیح و درمان مؤثر کمک می‌کند. با تغذیه مناسب، پایش سلامت و درمان به‌موقع، می‌توان از عوارض جدی کم‌خونی جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
- ۰ ۰
- ۰ نظر
انواع کم‌خونی: دلایل، علائم و درمان